Na de in alle opzichten bijzonder succesvolle Polder Sofa lanceerde Hella Jongerius onlangs een nieuwe bank bij Vitra onder de naam Vlinder. Weer is ze erin geslaagd een heel aantrekkelijke bank te ontwerpen die anders is dan alles wat je ziet. Wat maakt Jongerius toch zo uniek? Een portret.
Roots
Wereldwijd staat Hella Jongerius (1963) bekend om haar werk met kleur en textiel. Dat ze ooit intens van textiel zou houden, had ze nooit verwacht. “Mijn moeder was een patroonmaker, dus we hadden thuis verschillende naaimachines,” vertelde ze in het magazine Frame. “Ik had zelf een klein exemplaar, maar ik haatte het. Ik dacht, ik ga niet naaien terwijl de mannen echte industriële roducten ontwerpen.” Later, toen ze op Design Academy Eindhoven belandde, sloeg haar antipathie om in liefde. “Er ging een wereld van garenontwikkeling, weven en breien voor de industrie open. Dat is hoe ik ontdekte dat ik een talent voor textiel had.” Toch zou het nog jaren duren voordat ze serieus met het materiaal aan de slag ging, maar toen was het hek ook van de dam: “wanneer je je talent volgt, zit je in een stroom.”
Droog
In 1992, nog tijdens haar afstuderen, kreeg Droog Design Jongerius in het oog. Een tijd lang maakte ze deel uit van het label. “Dat was het keerpunt in mijn carrière. Mijn werk viel samen met een beweging, die het culturele belang ervan versterkte.” De naam Droog verwees naar het feit dat het label design bracht waarin het concept belangrijker was dan de vormgeving en dat de producten vaak op nuchtere wijze waren vormgegeven. Maar na verloop van tijd ging het bij Droog steeds sterker om design als kunst “waarbij enorme bedragen worden betaald voor vaak zinloze uitspraken,” aldus Jongerius. Zelf voelde ze zich veel meer aangetrokken tot een mix van industrie en vakmanschap, zodat de wegen van Droog en Jongerius weer scheidden.
Laboratorium
Jarenlang werkte de ontwerpster vanuit haar Jongeriuslab in Rotterdam. Het achtervoegsel ‘lab’ koos ze heel bewust, omdat intensieve research en innovatie cruciaal zijn voor Jongerius. In Frame zegt ze dat ook met zoveel woorden: “Als ik eenmaal door een onderwerp ben gefascineerd, wil ik het tot in de kern begrijpen. Ik word ongelooflijk persistent. Daarom werk ik alleen met een paar bedrijven – bedrijven die me vrijheid bieden. Innovatie is alleen mogelijk als er ruimte is voor serendipiteit – toeval kan je op een bepaald pad duwen.” De bedrijven waaraan ze refereert zijn onder meer Vitra en de Nederlandse karpettenfabrikant Danskina.
Kleur
Kleur is een van de grote fascinaties en specialismen van Jongerius. Het is een rode draad door haar ontwerpersleven, die ontrafeld kan worden aan de hand van een paar mijlpalen. 2007 Jongerius wordt verantwoordelijk voor Kleur & Materialen bij meubelmerk Vitra, een positie die ze tot op de dag van vandaag bekleedt.
Jarenlang onderzoek heeft ze geïnvesteerd in het onderwerp. Met de expositie laat Jongerius de bezoekers op een sensationele manier aan den lijve ondervinden wat kleur vermag, wat het met je doet. Ze is dan ook een vurig pleitbezorgster van kleur in het interieur. “Onze wereld lijdt aan kleuranorexia. Het is mijn missie om dat te veranderen,” zegt ze in Frame. In de Volkskrant vertelt ze dat er iets aan de hand is met de kleuren van tegenwoordig wat haar niet bevalt, namelijk dat ze altijd onder controle moeten zijn, onveranderlijk. In elk licht en op elke ondergrond moeten ze hetzelfde blijven. En ze mogen ook al niet verschieten met de jaren. “Maar ik geloof juist heilig in instabiele kleuren die verouderen en veranderen, die ademen met het licht,” zegt ze.
Berlijn
Berlijn noemt Jongerius haar ‘neue heimat’ sinds ze daar in 2009 tot ieders verrassing naartoe verhuisde met haar man en twee kinderen. De design studio die ze hier had opgebouwd, liet ze achter om daar een compleet nieuw Jongeriuslab te beginnen. Ze had het idee dat ze verstrikt was geraakt in een web van te veel werknemers, te veel klanten en te veel ruis. “Ik had jaren succesvol kunnen doorgaan, maar dat zou gewoon meer van hetzelfde zijn geweest. Er klopte iets niet, ik voelde het intuïtief. En mijn intuïtie is altijd goed. Ik vertrouw het blindelings.” Dus sloot ze de tent om te vertrekken naar een stad die ze niet kende en die ook niet bekend staat om een grote design-scene. Een blanco canvas dus. Ze noemt het een van haar beste beslissingen ooit. De focus kon weer helemaal op het onderzoeken en ontwerpen.
Succes
De Polder Sofa, die Jongerius ontwierp in 2005 en een update gaf in 2015, was een regelrechte hit. Het model is veel gekopieerd maar nooit overtroffen. Het was dan ook niet vreemd dat Vitra haar vroeg om een nieuwe bank voor het merk te ontwerpen. Ondanks het succes van de Polder Sofa dacht Jongerius bepaald niet lichtzinnig over de opdracht. “Voor mij als ontwerper is een bank een heel moeilijk wezen. Het is een groot object dat enorm aanwezig is wanneer je een huis betreedt. Het is ook ontzettend moeilijk om met banken te innoveren. Er zijn zoveel bankontwerpen – je moet een hele goede reden hebben om een nieuwe bank te maken. Dat alles geeft veel druk om het juiste gebied te vinden om te innoveren. Omdat een bank een groot object is, moet het meubel niet te luidruchtig aanwezig zijn. Maar aan de andere kant wil je een ontwerp een eigen signatuur geven. Dat kan met textiel, dus met Vlinder heb ik een bank ontworpen die draait om textiel.”
Pamflet
Tijdens de Milan Design Week van 2017 publiceerde Jongerius samen met design-theoretica en tentoonstellingsmaakster Louise Schouwenburg het filosofische pamflet Beyond the New. Het was een gewaagde actie voor Jongerius om zich zo onomwonden uit te spreken over de staat van het hedendaagse design. “Maar,” zegt ze, “ik voel een verantwoordelijkheid om mijn mening te uiten. Ik ben in een positie waar mensen naar me luisteren. Ik ben geen ontwerper geworden om mooie dingen te maken.” Het pamflet gaat onder meer over het onderscheid tussen nieuwe dingen maken omwille van de nieuwheid zelf – de obsessie van de markt – en echte innovatie in design. Uiteindelijk is het pamflet ook een oproep om meer praktische gebruiksvoorwerpen te maken vanuit een traditie en tegelijkertijd op een duurzame, industriële manier.”
Vlinder
Met haar nieuwe bank Vlinder zet Jongerius het pamflet Beyond the New kracht bij. Bijvoorbeeld doordat ze ambachtelijke en hedendaagse technieken erin heeft verenigd. Jongerius: “Vlinder heeft de archetypische vorm van een moderne bank, maar door de uitgebreide productie en handwerk wordt het een uniek meesterwerk. Ik werd bijgestaan door handwevers en een team van textielingenieurs van Vitra, die allemaal hun krachten bundelden om dit nieuwe ontwerp mogelijk te maken. Vlinder belichaamt een nieuw soort op maat gemaakt ‘eenmalig’ patroon, een haute couture bank die het menselijke handwerk combineert met de mogelijkheden van digitale technologie. Het meest opvallende kenmerk is de hoes: een overlay met een groot patroon in een zacht jacquardweefsel, die strak over de bank is gedrapeerd. Het is een ‘Tailored Fabric’, een textielcompositie waarbij de positie van verschillende weefsels is aangepast aan de vorm van de bank voor een uniek uiterlijk. Het resultaat is een collage van met elkaar vervlochten texturen en kleuren, die doen denken aan historische wandtapijten of Gobelins, waardoor de grens tussen gebruiksvoorwerp en kunst vervaagt.”
Nu(t)
In haar pamflet pleit Jongerius voor design met praktisch nut. Welnu, een bank heeft alleen nut als hij comfortabel is en dat is Vlinder. De fysieke aantrekkelijkheid ervan is net zo onweerstaanbaar als de esthetische. Jongerius: “We leven in een digitale wereld. Tegenwoordig wordt het steeds belangrijker om een haptische omgeving te hebben, iets dat echt aan te raken is – een tastbare, rijke huid. Vlinder biedt dat. Met Vlinder laat ik zien wat textiel kan doen als je de grenzen van traditionele productie overschrijdt. Hoewel klassiek van vorm, is de bank ook zacht en informeel. Vlinder is een bank voor individualisten met een hang naar ultiem comfort.” Wat ons betreft is Jongerius er met Vlinder wederom in geslaagd een meesterwerk te ontwerpen dat voorbij de zucht naar het nieuwe gaat en werkelijk vernieuwend is. Het is geen trend maar een tijd die om dit meubel vraagt. Deze tijd, onze tijd.
Geinspireerd?
Helemaal overtuigd en wilt u ook een woonadvies op maat met een van deze stukken als middelpunt? Laat u dan vakkundig adviseren bij één van de winkels aangesloten bij Het Origineel. Een overzicht van alle winkels is te vinden op https://hetorigineel.nl/de-winkels.